مطالعه جمعيت و مسايل مربوط به آن به لحاظ گستردگي موضوع و طيف وسيع تغييرات آن در بين دانشمندان مختلف با زمينه‌هاي علمي متفاوت، كه موضوع بررسي‌هاي جغرافياي جمعيت است، نه‌تنها آن را در تلاقي با ساير شاخه‌هاي جغرافيا قرار داده بلكه منجر به پيدايش ديدگاه‌هاي مختلف در بين جغرافيدانان شده است.

امروزه مسائل مربوط به جمعيت، خصوصيات و ويژگي‌هاي آن، چنان رابطه تنگاتنگي با خود و با عوامل غيرجمعيتي پيدا كرده است كه جايي را براي اثبات حقانيت خود مبني بر ضرورت توجه به مسائل جمعيتي با ديگر عوامل باقي نگذاشته است.

كتاب حاضر در 12 فصل تنظيم شده است. در فصل‌هاي ابتداي كتاب به مباحثي باعنوان جغرافياي جمعيت و روش‌هاي مطالعه آن، نگاهي گذرا به جمعيت جهان، پيشينه تاريخي و گذشته نگري جمعيت ايران، تعداد و الگوهاي توزيعي جمعيت در سطح كشور، توزيع فضايي – مكاني جمعيت و تركيب جنسي و سني جمعيت ايران پرداخته است و در بخش‌هاي پاياني مبحث‌هايي باعنوان تركيب و وضع سواد و آموزش در ايران، تركيب جمعيت فعال و نيروي انساني در ايران، رشد جمعيت و تحولات ديناميكي آن، مهاجرت و تحرك مكاني جمعيت، مهاجرت‌هاي داخلي ايران و مهاجرت‌هاي خارجي ايران را ارائه مي‌دهد.

كتاب حاضر، علاوه بر جنبه‌هاي آموزشي آن براي دانشجويان با هدف استفاده توسط كساني تهيه شده كه در فرآيند تصميم‌سازي و تصميم‌گيري بر روند توسعه و شرايط زيست انساني كشور دخالت دارند.

اين اثر علاوه بر دانشجويان رشته جغرافيا، مورد استفاده رشته‌هاي ديگر از قبيل جامعه‌شناسي، برنامه‌ريزي شهري، روستايي و ... قرار دارد.

كتاب «جغرافياي جمعيت ايران» در 392 صفحه و به قيمت 35 هزار ريال به چاپ رسيده است.

عنوان................................................................................................................. صفحه

مقدمه................................................................................................................. 7

فصل 1: جغرافیای جمعیت و روشهای مطالعه آن........................................................... 9

1. پیدایش تحول و تکامل جغرافیای جمعیت................................................................. 9

2. منابع آماری و روشهای مطالعه جمعیت................................................................... 16

فصل 2: نگاهی گذرا به جمعیت جهان........................................................................ 20

1. تعداد و توزیع جغرافیایی جمعیت در دنیا................................................................... 20

2. برخی شاخصها و ویژگیهای عمده جمعیتی.............................................................. 34

3. جمعیت و محیط زیست........................................................................................ 45

فصل 3: پیشینه تاریخی و گذشته‌نگری جمعیت ایران..................................................... 49

1. نظری بر گذشته جمعیت ایران............................................................................... 49

2. تعداد جمعیت ایران در گذشته براساس نظریات مختلف دانشمندان............................... 53

3. گذشته‌نگری جمعیت ایران در سالهای قبل از 1335.................................................... 60

فصل 4: تعداد و الگوهای توزیعی جمعیت در سطح کشور............................................... 64

1. ابعاد تحول جمعیت ایران....................................................................................... 64

2. تعداد و توزیع مکانی، فضایی جمعیت ایران (الگوهای توزیعی)...................................... 66

3. تراکم نسبی جمعیت و الگوهای جمعیت‌پذیری نواحی مختلف..................................... 74

4. تراکم بیولوژیک................................................................................................... 86

فصل 5: توزیع فضایی – مکانی جمعیت....................................................................... 91

1. زندگی غیرمتحرک یا یکجانشین............................................................................ 91

2. زندگی متحرک یا غیرساکن.................................................................................. 128

فصل 6: ترکیب جنسی و سنی جمعیت ایران............................................................... 134

1. ترکیب جنسی جمعیت و توزیع فضایی آن در سطح کشور........................................... 134

2. ساختار سنی و توزیع فضایی آن در سطح کشور...................................................... 141

3. ترکیب ویژه سنی جمعیت ایران............................................................................. 146

فصل 7: ترکیب و وضع سواد و آموزش در ایران............................................................... 157

وضع سواد و آموزش در ایران..................................................................................... 157

1. وضع سواد و باسوادی در سطح کشور.................................................................... 158

2. مدارک تحصیلی باسوادان و عمق سواد در لایه‌های مختلف جمعیتی........................... 169

3. وضع آموزش، ویژگیهای جمعیت لازم‌التعلیم، جمعیت لازم‌التعلیم مدرسه‌رو..................... 175

4. توزیع جمعیت محصل در مقاطع مختلف تحصیلی...................................................... 180

5. توزیع جمعیت لازم‌التعلیم مدرسه‌رو و مشخصات کلی آنها.......................................... 192

فصل 8: ترکیب جمعیت فعال و نیروی انسانی در ایران.................................................... 202

تعداد، توزیع، ساختار درونی و توزیع فضایی آن............................................................. 202

مقدمه................................................................................................................. 202

1. جمعیت فعال..................................................................................................... 203

2. شغل و گروه‌بندی مشاغل.................................................................................... 248

3. موقعیت شغلی و توزیع شاغلان در گروههای مختلف سنی (سمت در شغل)................. 253

4. بیکاری، مشخصات و ویژگیهای بیکاران.................................................................... 258

5. خلاصه نتایج بخش فعالیت................................................................................... 271

فصل 9: رشد جمعیت و تحولات دینامیکی آن............................................................... 277

مقدمه................................................................................................................. 277

عوامل عمده تغییرات و حرکات طبیعی جمعیت ایران...................................................... 278

سنجه‌های باروری.................................................................................................. 278

فصل 10: مهاجرت و تحرک مکانی جمعیت................................................................... 315

مقدمه و روش کار................................................................................................... 315

1. مهاجرتهای داخلی ایران....................................................................................... 318

2. ترکیب سنی مهاجران و رابطه سن با درجه تحرک مکانی جمعیت................................ 353

3. مهاجرت در بستر زمانی و مدت آن......................................................................... 356

فصل 11: مهاجرتهای داخلی ایران.............................................................................. 359

علل، عوامل و مکانیسم.......................................................................................... 359

فصل 12: مهاجرتهای خارجی ایران............................................................................. 379

1. تعداد مهاجران خارجی و توزیع آنها در مقاطع مختلف زمانی........................................ 379

2. توزیع جغرافیایی مهاجران..................................................................................... 380

3. ترکیب سنی و جنسی مهاجران خارجی................................................................. 383

فرجام.................................................................................................................. 384

منابع................................................................................................................... 389